ЕҢБЕК КҮШІНІҢ МИГРАЦИЯСЫ

Тәуелсіздік алған алғашқы күннен бастап қазақстан өзінің дербес даму жолын таңдап, жылдан жылға әлемдік қоғамдастықта барған сайын зор құрмет пен беделге қол жеткізе отырып, алға қарай нық сеніммен ілгерілеп келеді.[1]

Қазақстанға көшіп-қонушылар дың құқықтарын қамтамасыз ету жөніндегі бірқатар бағдарламалық құжаттар қабылданды. Қазақстан республикасы үкіметінің 2000 жылғы 5 қыркүйектегі және 2001 жылғы 29 қазандағы қаулыларымен тиісінше ҚР көші-қоны саясаты тұжырымдамасы және қазақстан республикасының 2001-2010 жылдарға арналған көші-қоны саясатының салалық бағдарламасы бекітілген.[2]

Миграция және еңбек миграциясы жаһанданушы әлемнің заңдылықты әлеуметтік-экономикалық және саяси, мәдени құбылысына айналып алды. Халықаралық еңбек ұйымының есебі бойынша қазіргі жағдайда 300 млн. Адам көшіп қонушылар қатарында, ал оның 105 млн. Өз елінен сыртқы қоғамдық ортадағы айналымда жүр. Тағы бір себеп – бірқатар дамыған елдердің халқының және қалалардың қартаю үрдісі. Сол себепті экономикасы дамыған елдердің арнайы құрылған институциялық жүйелері басқа елдердің қабілетті және білімді жастарын өзіне тартудың ынталандырушы тетіктерін іске қосуда [3]

Бiр мемлекет өлке болып жататын жұмысшы күштердi және бiрнеше ел тиетiн сыртқы миграцияға iшкi көшi-қондарды танып бiледi. Халықаралық экономиканың ғылымы сыртқы жұмыс күшiнiң көшi-қонмен және оның экономикалық себептерiмен шұғылданады. Халықаралық миграцияның мәселелерiнiң зерттеу қолданылатын негiзгi ұғымдар

• Иммиграция — оның шектерi артынан еңбекке жарамды тұрғынның кiруi осы елде.
• Эмиграция — осы елден еңбекке жарамды тұрғынның шығуы оның шегiнен шыққанда.
• Миграциялы сальдо — елге ел және эмиграциядан иммиграциясының айырымы.
• «мамандардың шет елге кетуi — мамандандырылған кадрлардың халықаралық миграциясы.
• Қайта қоныс аудару — тұрақты тұратын жерiне отанға эмигранттарының қайтуы.

Еңбек ресурстердi нәтижеде халықаралық миграция ерекше қасиеттiң тауарын шетелде жылысады — жұмысшы күш. Басқа тауарлардан оның маңызды айырмашылығы өздiң жұмысшы күшi басқа тауарлардың өндiрiс факторы болып табылғандығында. Демек, қайдан ел, сыртқа шығарушы жұмысшы күшiн қызметкерлердi эмиграциялайды, отанға аудармалардың түрiндегi мұндай экспортқа өзiндiк төлеудi керi әдетте алады эмигранттар имамдығады.[4]

Егер де, маргиналдану қоғамдық құрылымның түбегейлі өзгеруі  нәтижесінде болса, онда бұл қоғамдағы әлеуметтік мәртебенің жаппай өзгеруіне әкеліп соғады. Соған қарамастан, маргиналды топтар жаңа әлеуметтік құрылыс жағдайының өзінде екінші қайтара өзіндік орнын табуға қарастырып жүйелі ауқымды әлемдік деңгейдің шыңын шыңдау.[5]

Аймақ елдері өздерінің жерінің көлемі, тұр­ғындарының саны, экономикалық мүм­кін­дігі, табиғи ресурстарының қоры және әлеу­меттік, экологиялық, басқару са­ла­сын­дағы жағдайы бойынша үлкен айыр­ма­шылықтарға ие. Аймаққа деген аса қызығушылық толыққанды түсінікті және заңды құбылыс, сондықтан осы мақаланың аясында орталық азияның адам ресурсына тоқталғанды жөн көріп отырмын.Ерекше атап өтетін жайт, соңғы жылдарда әйелдер  уа­қытша мигранттардың басым бөлігін қам­тиды, сараптама көрсеткендей, олар­дың саны өсуде және аймақ елдерінде ең­бек миграциясы әйелдік сипатқа айналуда. Туудың азаюы мен төмендеуіне контра­цеп­ция құралдарының қол жетімділігі, отбасын жос­парлау, отбасындағы тууды реттеу үл­кен әсер етуде.Көп­те­ген зерттеулерде демографиялық ах­уал­дың төмендеуі экономикалық және әлеу­мет­тік факторлардың себебінен екендігі ашық көрсетілуде.[6]

Қазіргі  уақытта орталық азия мемлекеттері өздерінің геосаяси (қытай, пәкістан, үндістан, иран, ауғанстанмен көрші жатқандығынан) және экономикалық маңыздылығымен, табиғи және адам байлығымен, трансқұрлықтық сауда және көлік қатынасының алтын көпір болу мүмкіндігіне ие болуымен әлемдік қауымдастықтың басты назарына ие болып отыр сол себепті экономикалық жағдайда елдің қабілетін және денсаулық саласын арттыру болып отыр.Еліміздің ауқымды жүйесін қарастыру болмақ.

Сол себептен еліміздің  жұмыссыздық, кедейшілік, күн көріс көзін іздетеді, тіпті қатерлі жағдайлардың болуына қарамастан еңбекке жарамды адамдардың белгілі бір бөлігі көші-қон субъектісіне айналады.Мысалы басқа елдің азаматы Қазақстанға жұмыс жасауға келуі, бәсекелестіктің пайда болуы  және араздастықтың туындауына әкеп соқтырады.Дамыған елдердің арнайы құрылған институциялық жүйелері басқа елдердің қабілетті және білімді жастарын өзіне тартудың ынталандырушы тетіктерін іске қосуда. Сондықтанда Қазақстан дамыған елдердің тәжірибелеріне сүйене отырып, Қазақстанда кәсіпорындарының көптеп іргетасының қалануы және Қазақстан азаматтарын жұмыспен қамтамасыз ету керек. Кәзіргі күнде Қазақстанда жеңіл өнер кәсіптерді көбеиту керек және оларды жаңа техналогиямен қамтамасыз ету керек.

Пайдаланған әдебиеттер:

Құрастырғандар: Төрегелдиев Б.,  Рахматулла М.