Интернет желісі және ғаламдану үрдісі проблемалары

ИНТЕРНЕТ ЖЕЛІСІ ЖӘНЕ ҒАЛАМДАНУ ҮРДІСІ ПРОБЛЕМАЛАРЫ

“Жиырмасыншы ғасырдың аяғында пайда болған Интернет желісі қазір жер шарының әр түкпірін байланыстырып сан алуан адамдарды, елдер мен құрылқтарды біріктіріп отыр.

Интернет 1960 жылдары АҚШ-та дүниеге келдi.Оны соғыс бола қалған жағдайда бір-бірімен телефон арналары арқылы қосылған компьютер желілерімен байланысып отыру үшін АҚШ-ның орталық барлау басқармасының қызметкерлері ойлап тапқан.Алпысыншы жылдардың аяғында Пентагон ядролық соғыс бола қалғанда компьютер желісінің үзілмеуі үшін арнайы жүйе жасады, тәжiрибенiң ойдағыдай жүргiзiлу барысында ARPA net желiсi пайда болып, ол Калифорниядағы және Юта штаты зерттеу орталықтарындағы үш компьютердi ғана бiрiктiрдi.Кейiн ARPAnet бейбiт мақсатқа қызмет еттi, оны негізінен ғалымдар мен мамандар пайдаланды.Сексенінші жылдардың басында Интернет деген термин пайда болды.Бұл ағылшынның халықаралық желі деген сөзі.

1990-шы жылдары Интернетке енушілер саны күрт өсті, ал 2000 жылы оған 5 млн компьютер қосылып, пайдаланушылар саны 200 миллионнан асты.

Интернеттiң мүмкiндiгi шексiз.Талғамыңыз бен көңiл күйiңiзге қарай одан сiздi қызықтыратын көп нәрсе табуға болады.Yйден шықпай газеттiң тың номерiн парақтағыңыз келеме, мейiлiңiз, тек WWW немесе Web деп аталатын aлемдiк шырмауықты қолдансаңыз жетедi. Гиперсiлтеме жүйесi арқылы қажеттi басылымықызды санаулы минуттар iшiнде тауып аласыз .

Планетамыздың кез келген нүктесiндегi ауа райын, ақпараттық агенттiктiң соңғы жаnалықтарын бiлгiңiз келсе Интернет жaрдем беруге aзiр. Шалғай елдерге сапар шексеңiз сiзге қажет елмен, қаламен, қонақ үймен таныса аласыз.Интернеттен ғалым да, бизнесмен де, компьютерлiк ойын әуесқойы да, бәрi-бәрi қажет ақпарат таба алады. Интернет күнделiктi тұрмыс пен жұмыстың айнымас құралына айналып келедi.

Интернеттің негізі АҚШ-да жасалғанымен, оның нақты қожайыны жоқ. Әрбір үкімет, компания, университет ақпараттық қызмет ұсына отырып , бұл желінің тек қана өз бөлігіне иелік жасайды.”[1]

“Ия интернет желілерінің мұндай мүмкіндіктерін мойындаған дұрыс,бірақ кез-келген заттың оң және теріс жағы болады дегендей интернет желілерінің зиянды жақтарыда көп. Қазіргі таңда қалаған интернет желісін ашсаңыз көптеген тұрпайы видеолар, бейне баяндар, сонымен қатар жағымсыз мәліметтер, жәнеде интернет желісі арқылы алдап кеттетін алаяқтарда жетерлік. Бұл нәрселердің барлығы интернет желесінің ғаламдық проблемаларына алып келеді деп ойлаймын”

Әлеуметтік пенде болғандықтан адам әрқашанда өзі сияқтылармен араласу тәсілдерін іздестіреді.

Соңғы кездегі INTERNET желісінің күрт дамып кетуі (қазіргі кезде 18 000 әр түрлі желілерді біріктіріп, күнбе-күн жаңалықтарымен толықтыруда) қашықтық үғымын жоққа шығарып, планетамыздың кез-келген нүктесін бір-бірімен бейнелі түрде байланыстыруда. Информацияның көзді тартар ертеңі таң қалдырып, өзіңнің соны пайдалана алатының қуантады. Бірақ адам жаңалыққа тез үйренеді ғой, қазір де INTERNET жалпыға бірдей информациялық қор тәрізді ертектегі «ханшалардан» күнделікті «күңіңізге» айналып барады. Оның құрамында миллиондаған компьютерлер, компьютер терминалдары және қарапайым пайдаланушы адамдар бар. Кейбір есептеулер бойынша екі миллиондай компьютермен 30 миллионға жуық адам жұмыс істеп жатыр. INTERNET желісіне күніне 1000 компьютер қосылады екен. ISOC (Internet Society — Internet қоғамдастығы) президентінің жақында INTERNET желісін пайдаланушылар саны бір миллиардқа жетеді деуі де бекер емес шығар. Мұнда таңданарлық ешнәрсе жоқ. Сол себепті INTERNET бізге «даналық көзі» болып көрінсе де, тигізер зияны өте көп.”[2]

”Қазіргі таңда біз мына мақалды алмастырып айтсақта болады, ”Окусыз-білім жоқ, интернетсіз күнің жоқ”бұлай айту себебім бүгінгі таңда еңкейген қариядан,еңбектеген балаға дейн интернет желісін пайдалануды біледі. Оны білгенде дұрыс шығар, бірақ зиянын көбіміз біле бермейміз. мысалы: интернет желісіне тәуелділік, жалғыздықтан шаршау, кері қайтарып алу синдромы және психикалық ауруға шалдықтырады.

Интернет желісінің кемшіліктері: Спам. Бұл сұралмаған электрондық пошта немесе пошта жәшіктерін қажетінсіз ашатын бұқаралық электрондық поштаны жіберу жатады. Ең спам коммерциялық жарнама жиі күмәнді өнімдері, тез байыту схемасын немесе квази-құқықтық қызметтер болып табылады.

Порнография. Бұл жас балаларға әсіресе, Интернет өте күрделі және маңызды мәселе болып табылады. Оңай табуға және сізге мен Интернетті балаларға зиян болуы мүмкін Интернетте порнографиялық веб-сайттарының ондаған мың бар.

Отбасылық қарым-теріс әсер. Түрлі чаттар, форумдар мен Интернетте өзара іс-қимыл және басқа да тәсілдері өмірдің шынайы байланыс ауыстыру, егер Интернет пайдалану өте зиянды болуы мүмкін.

Зерттеулер уақыт мөлшері отбасымен салдарынан үйде байланыс азаюына Интернет жұмсалған және бұрын қолдайды достары мен таныстарының санының азаюы көрсетеді.

Интернет нашақорлық. Кейбір зерттеушілер әлемдегі өз проблемаларын қашуға тырысады адамдар бар деп мәлімдейді, бірақ бұл тәуелділік ретінде қарастырылуы мүмкін емес. Басқа психологтар интернетке тәуелділік нақты белгілері бар нақты психологиялық бұзылулар болып табылады деп санаймыз. Белгілер кез келген басқа да нашақорлық, өзара қарым-қатынас жоғалту, жұмыс, уақыт пен еңбекті салыстыруға болады.

Вирустар. Бүгінгі күні адамдар ғана емес, вирустар, сондай-ақ компьютерлер алады. Компьютерлер, негізінен Интернет вирустар жұқтырған. Вирус қалыпты жұмыс істеуін алауыздықты әкеледі бағдарламаКомпьютерлік жүйені тыру және қандай да бір жолмен, оны зиян. Интернетке қосылған компьютерлер, ақыр соңында нәтижесінде елеулі зиян бас ауыруы, бүкіл қатты диск бүлдіреді вирус шабуыл ең бейім.[3]

Интернет желісінің осындай кемшіліктері ғаламдану үрдісінің проблемаларына акеледі, біз қоғамның қазіргі және болашағы осы жаһандық желіге тәуелді, онсыз өмір сүре алмайды деп айтуға болады бұл сәйкес болады, дегенмен оны жеңу жолдарында қарастырғанымыз жөн.

“Ғаламдану — ұлттар мен халықтардың арасындағы біртіндеп дәстүрлік шекаралары жойылатын және олар жақындасатын және адамзат өзінің біртұтастығын сезіне бастайтын тарихи үрдіс.” [4]

“Бүгін біз куә, кейде тікелей ғаламдану құбылысының қатысамыз. Ғаламдану өмірдің барлық аспектілерін қозғайтын, қоғамның барлық даму салаларына әсер етеді. Әлемдегі барлық мемлекет бұл құбылыспен түрлі дәрежеде соқтығысады, сондықтан ол процесінің негізгі аспектілерін терең және барабар түсіну аса маңызды болып табылады. Ғаламдану сыртқы процесс негізінен ішке әсер етеді, ол әлеуметтік құрылымындағы өзгерістерге, экономикалық және саяси даму, мәдени құндылықтарға бейімделуіне қатысты.Біз бүгін бұл процестің оңтайлы жақтарын жоққа шығара алмаймыз : Интернет, экономикалық және мәдени алмасуды дамыту, сонымен қатар осы процестің теріс көріністерінің болуын елемеу мүмкін емес.Жаңа технологиялар, ашық нарықпен қатар, біз мәдени, діни, тілдік және этникалық жанжалдарға тап боламыз. Оқиғалардың жарқын мысалы Францияда осы жылдың қараша айының басында болған жанжал, өйткені содан кейін Еуропалық Одақ тараған.Қақтығыс себептері, көптеген ғалымдардың пікірінше, өркениет кемшіліктерін ғаламдану процестерінің өнімі деп атауға болады.”[5]

Қарапайым тілмен айтқанда Ғаламдану процессі барысында әлем бірыңғай жүйеге айналады. Өткен ғасырдың соңында, ғаламдану ойлауға және талқылауға арналған өзекті тақырып болды, ол әлі тоқтаған жоқ, керісінше талқылау күшеюде. Экономиканың ғаламдану – жаһандану экономикалық, мәдени, саяси және діни салалардағы интеграцияны қамтиды, алайда, ең сенсациялығы ол – экономикалық ғаламдану.[6]

Ия, ғаламдану үрдісінің артықшылығы жеткілікті: бүкіл әлемде адамдар бірдей ресурстар, технологиялар мен білімді пайдалана алады, адамның әл-ауқатын деңгейі өсіп келеді. Адам өмірі қауіпсіздігін қорғау да дамып келеді. Әлемнің әр бұрышында машиналар, терезелер мен есіктер, жалюзи, гараж есіктері қауіпсіздігі үшін және қауіпсіздік камераларда қорғаныш дабылды көре аласыз. Әлемдік өмір сүру үшін қауіпсіз және гүлденген орын болып отыр. Ғаламдану үрдісінің әсері әлемнің барлық өркениетті бөліктерінде жүзеге асуда, бірақ ол тек пайда не зиян акеледі ме? Ол осы сұраққа нақты жауап беруге мүмкін емес. Тек бір ғана нәрсені сеніммен айтуға болады — ғаламдану сөзсіз факт болып табылады. [7]

Ғаламдану үрдістері әртүрлі әлеуметтік және экономикалық даму деңгейдегі дамушы елдерге және халықтарға алуан түрлі әсер етеді. Бұл біздің өмірімізді тұрақтандыру және ол дұрыс бағытта дамуға мүмкіндік көмектесу үшін, адамдардың жаһандық бірлестігі емес, этносаралық соғыс. Еліміздегі басқа діндердің де қаптап кетуі, есірткі саудасының жүзеге асуы, түрлі эпидемиялық аурулардың пайда болуы, шетелдік инвесторлардың экологияға кері әсерін тигізуі осының бәрі жаһандану үдерісінің зиянды жақтары деп ойлаймын. Дамушы елдерге жаһандану дамуға жаңа мүмкіндіктер жасайды. Сонымен қатар, осы елдер үшін аса үлкен қиындықтар да туғызады. Мысалы, дамыған елдермен салыстырғанда, дамушы елдердің артта қалу деңгейі күн санап арта түседі. Ғаламдық нарықтық экономикаға ену үшін дамушы елдерден өз әлеуметтік — экономикалық құрылымын түбегейлі өзгертіп, барынша күш — жігер салуын талап етеді. Халықаралық нарық толығымен көпұлтты компаниялардың және дамыған елдердің «ойын ережелеріне» бағынады. Дамушы елдердің әлеуметтік-экономикалық дамуы, ғылым, техника және технологиялар деңгейі әзірге өте төмен, ал бұл өз кезегінде олардың дамыған елдермен қатар бір деңгейде әлемдік нарықта бәсекеге түсуге мүмкіндік бермейді. Ал, екінші жағынан олар дамыған елдерге тәуелді болудан қашады. Интернет желісінің ғаламдану үрдісіне қарсы қозғалыс студенттік, кәсіподақтық, қүқық қорғаушылық, экологиялық, фермерлік одақтар, түтынушылар қүқын қорғау қоғамы, ғалымдар қауымдастықтары және т.б. әртүрлі қоғамдық үйымдарды біріктіреді. Онда ақпараттық-үйлестіруші орталықтардың кең желісі жүмыс жасайды, олар өз қызметін Интернет арқылы жүзеге асырады.Жалпы алғанда, интернет желісін пайдалануда өзгертетін мәселелер өте көп. Атап айтқанда, ең алдымен интернет желісіндегі белгілі бір сайттарға кіру үшін арнайы код керек деп ойлаймын және де жас мөлшері де сай келу керек. Ол жас 15-18 жас аралығы, бірақ қазіргі кезде осы норма қолданылмайды десек те болады.Біздің ғұлама ғалымдарымыз интернет желісінсіз- ақ ғаламдану үрдісіне өз үлесін қосқан деп ойлаймын, дүниежүзі ғалымары да дәл солай.[8]

Пайдаланған әдебиеттер:

Құрастырғандар: Сармырза Г., Нартай Г.